શું આપનું ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ભરવાનું બાકી છે?? આજે છે રિટર્ન ભરવાનો છેલ્લો દિવસ!!

ઓડિટ લાગુ ના હોય તેવા કરદાતાઓ માટે 15 સપ્ટેમ્બર છે છેલ્લો દિવસ!! જો કે ઇન્કમ ટેક્સ પોર્ટલ ઉપર ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ફાઇલ કરવામાં પડી રહી છે તકલીફો: ટેક્સ પ્રોફેશનલ્સની માંગ વધારવામાં આવે મુદત

તા. 15.09.2025: ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ભરવાની સામાન્ય મુદ્દત ઓડિટ સિવાયના કરદાતાઓ માટે 31 જુલાઇ રહેતી હોય છે. ઓડિટ કરવા જવાબદાર કરદાતાઓ માટે આ મુદત 31 ઓક્ટોબર રહેતી હોય છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25 ના વર્ષ માટે ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ભરવાની મુદતમાં વધારો કરી 15 સપ્ટેમ્બર 2025 કરવામાં આવેલ હતી. આમ, આજે આ રિટર્ન ભરવાની છેલ્લી તારીખ છે. જો કે સતત ઇન્કમ ટેક્સ પોર્ટલ ઉપર પડી રહેલી તકલીફ જોતાં શક્ય છે કે આ મુદતમાં નાનો વધારો કરવામાં પણ આવી શકે છે.

ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ફાઇલ કરવું ક્યાં કરદાતાઓ માટે ફરજિયાત છે?

કાયદો AY 2025–26 માટે નીચે મુજબના કરદાતાઓને રિટર્ન ફાઇલ કરવાનું ફરજિયાત બનાવે છે:

1. જેની આવક બેઝિક મુક્તિ મર્યાદા કરતાં વધુ હોય
   • 60 વર્ષથી ઓછી ઉંમર: ₹ 3 લાખથી વધુ.
   • જો કે જૂના ઇન્કમ ટેક્સ સ્લેબ મુજબ આ મર્યાદા 2.5 લાખની જ છે.
   • સિનિયર સિટિઝન (60–79 વર્ષ): ₹3 લાખથી વધુ (જૂની સ્કીમ)
   • સુપર સિનિયર સિટિઝન (80 વર્ષ+): ₹5 લાખથી વધુ (જૂની સ્કીમ)

ઇન્કમ ટેક્સની ઉપર જણાવેલ મર્યાદાથી વધુ આવક ધરાવતા કરદાતાઓ માટે ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ભરવું ફરજિયાત છે.

1. વિદેશી મિલકત કે આવક ધરાવતા રહેવાસીઓ
   વિદેશમાં મિલકત, બેંક ખાતું અથવા આવક ધરાવતા તમામ રહેવાસીઓએ ફાઇલ કરવું ફરજિયાત છે.
2. નાણાકીય વર્ષ 2024-25 દરમ્યાન “હાઇ વેલ્યૂ ટ્રાન્સેકશન” કરવામાં આવેલ હોય તો ભલે આવક ટેક્સ મર્યાદા કરતાં ઓછી હોય તો પણ ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ભરવું ફરજિયાત છે.
   • સેવિંગ્સ ખાતામાં ₹50 લાખથી વધુ જમા.
   • વિદેશ પ્રવાસ માટે ₹2 લાખથી વધુ ખર્ચ.
   • વીજળી બિલ માટે વર્ષમાં ₹1 લાખથી વધુ ચુકવણી.
3. ભાગીદારી પેઢી, કંપની વગેરે.
   કંપની, ભાગીદારી ફર્મ અને LLP માટે રિટર્ન ફરજિયાત છે – ભલે નફો કે નુકસાન હોય.
4. રીફંડ માંગતા કરદાતા
   TDS કે એડવાન્સ ટેક્સ વધારે કપાયો હોય તો તેનો રિફંડ મેળવવા રિટર્ન ફાઇલ કરવું જ પડે.

AY 2025–26 માટે ITR ફાઇલ કરવાનો ફાયદો

ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ભરવાનું ઉપર જણાવેલ કરદાતાઓ માટે ફરજિયાત છે. પરંતુ ફરજિયાત હોય કે ના હોય, ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ભરવું એ મર્યાદાથી નીચે આવક ધરાવતા કરદાતાઓ માટે પણ ફાયદાકારક રહેતું હોય છે.

• આવકનો પુરાવો: ITR બેંક, વિઝા ઓફિસ, નાણાકીય સંસ્થાઓમાં સ્વીકૃત પુરાવો છે.
• લોન મેળવવા માટે જરૂરી: લોનદાતા સામાન્ય રીતે છેલ્લા 2–3 વર્ષના ITR માંગે છે.
• રિફંડ: વધારે કાપાયેલા TDS પરત મેળવવા ફાઇલ કરવું ફરજિયાત છે.
• નાણાકીય પ્રતિષ્ઠા: નિયમિત ફાઇલિંગથી પાલનનો ઇતિહાસ બને છે, જે ભવિષ્યમાં ટેક્સ સ્ક્રુટિની ઓછી કરે છે.
• વીમા અને વળતર: અકસ્માત કે દાવાની પરિસ્થિતિમાં આવકના પુરાવા તરીકે ITR ઉપયોગી સાબિત થાય છે.

AY 2025–26 માં સમયસર રિટર્ન ફાઇલ કરવાનું મહત્વ

1. નુકસાન આગળ ધપાવવાની (Carry Forward) તક

31 જુલાઈ, 2025 (બિન-ઑડિટ કેસમાં વ્યક્તિઓ માટે) અને 31 ઓક્ટોબર, 2025 (ઑડિટ કેસમાં) સુધી સમયસર ફાઇલ કરવાથી:

• કૅપિટલ લોસ – ભવિષ્યના કૅપિટલ ગેઇન સામે એડજસ્ટ થઈ શકે છે.
• વ્યવસાય/વ્યવસાયિક નુકસાન – 8 વર્ષ સુધી આગળ લઈ જ શકાય છે.
• હાઉસ પ્રોપર્ટીનું નુકસાન – 8 વર્ષ સુધી આગળ લઈ જ શકાય છે.

ઉપર જણાવેલ મર્યાદામાં ઇન્કમ ટેક્સ રીટર્ન ભરવાનું ચુકી જવામાં આવે તો આ તક હંમેશા માટે ચુકી જવામાં આવે છે. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૪-૨૫ માટે ઓડીટ લાગુ ન હોય તેવા કરદાતા માટે મુદત ૩૧ જુલાઈ થી વધારી ૧૫ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૫ કરવામાં આવેલ છે.

2. જૂની અને નવી ટેક્સ રજીમ વચ્ચે પસંદગી

AY 2025–26 એ ત્રીજું મોટું વર્ષ છે જ્યાં કરદાતાઓ પાસે બે વિકલ્પ છે:

• જૂની રજીમ: ઊંચી દરો પરંતુ 80C, HRA, 80D, હોમ લોન વ્યાજ જેવા ઘણાં છૂટછાટો.
• નવી રજીમ (ડિફૉલ્ટ): ઓછી દરો પરંતુ ઓછા ડિડક્શન.

સમયસર રિટર્ન ફાઇલ કરવાથી જ કરદાતાઓ પસંદગીનો અધિકાર રાખી શકે છે. આ રીટર્ન ભરવામાં મોડું કરવાથી ઘણીવાર નવી ડિફૉલ્ટ રજીમમાં જ ટેક્સ ભરવો પડે છે – ભલે તે અપ્રિય હોય અને વધુ ટેક્સ ભરવા પાત્ર બની જતો હોય છે.

3. દંડ અને વ્યાજથી બચત

AY 2025–26 માટે સ્પષ્ટ નિયમો છે:

• Sec 234F હેઠળ મોડું ફાઇલ કરવાથી ફી: ₹5,000 (જો આવક ₹5 લાખથી ઓછી આવક હોય તો ₹1,000).
• Sec 234A હેઠળ વ્યાજ: બાકી ટેક્સ પર દર મહિને 1%.
• Sec 234B/234C: એડવાન્સ ટેક્સ ન ભરવા અથવા મોડું ભરવા બદલ વ્યાજ.

4. રિફંડ ઝડપથી મળવું

સમયસર ફાઇલ કરનારાને રિફંડ વહેલું મળે તેવી શક્યતા છે. મોડું કરવાથી વેરિફિકેશન વિલંબ થાય છે અને રિફંડ અટકાઈ શકે છે.

AY 2025–26 માં ન ફાઇલ કરવાના જોખમો

Income Tax Department હવે Annual Information Statement (AIS) દ્વારા નીચેની માહિતી એકત્ર કરે છે:

• બેંક ડિપોઝિટ, મ્યુચ્યુઅલ ફંડ, શેર બજારના વ્યવહારો.
• ક્રેડિટ કાર્ડ ખર્ચ અને વિદેશી રકમ મોકલવું.
• મિલકતની ખરીદી/ભાડું.

રીટર્ન ફાઈલ ન કરવાથી કે મોડું ફાઈલ કરવાથી નીચેના પરિણામો આવી શકે છે:

• રીટર્ન મોડું ભરવામાં આવે તો ૫૦૦૦ સુધીની લેઈટ ફી લાગુ પડી જતી હોય છે.
• રીટર્ન મોડું ભરવામાં આવે તો નુકસાન આગળ ખેંચવાની તક મળતી નથી.
• રીટર્ન ન ભરવામાં આવે અને મોટા વ્યવહાર કરેલ હોય તો આકારણી-ફેર આકારણીની  નોટિસ આવી શકે છે.
• રીટર્ન ન ભરવામાં આવે અને મોટા વ્યવહાર કરેલ હોય તો દંડાત્મક કાર્યવાહી.
• રીટર્ન ન ભરવામાં આવે અને મોટા વ્યવહાર કરેલ હોય તો ગંભીર મામલામાં કેદ (3 મહિના થી 7 વર્ષ).
• રીટર્ન ડીસેમ્બર સુધી ન ભરવામાં આવે તો રિફંડ ગુમાવવાનો વારો પણ આવી શકે છે.

AY 2025–26 માટે મહત્વની તારીખો

• ૧૫ સપ્ટેમ્બર 2025 – વ્યક્તિઓ (ઑડિટ જરૂરી ન હોય તો).
• ૩૦ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૫- ઓડીટ કરાવવા જવાબદાર કરદાતાએ ઓડીટ કરાવી ઓનલાઈન સ્વીકાર કરવો
• 31 ઓક્ટોબર, 2025 – કંપનીઓ/ફર્મો અને ઑડિટ કેસ માટે.
• 30 નવેમ્બર, 2025 – ટ્રાન્સફર પ્રાઈસિંગ ઑડિટ કેસ માટે.

આજના સમયમાં, ITR ફક્ત ટેક્સ ભરવાનું સાધન નથી, પણ આર્થિક ઓળખનો પાસપોર્ટ છે. AY 2025–26 માં તે લોન, વિઝા, વિદેશી અભ્યાસ કે રોકાણ – દરેક માટે મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ છે.

સરકાર PAN–આધાર લિંકિંગ, GST–Income Tax ઇન્ટિગ્રેશન અને AIS–TIS જેવી વ્યવસ્થાઓ દ્વારા પારદર્શિતા વધારી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં સમયસર ફાઇલિંગ હવે વૈકલ્પિક નથી, તે ફરજિયાત છે તેમ માની શકાય.

આવકવેરા અધિનિયમ, 1961 હેઠળ AY 2025–26 માટે રિટર્ન ફાઇલ કરવું કાનૂની ફરજ છે અને નાણાકીય રીતે પણ લાભદાયક છે. સમયસર ફાઇલિંગથી:

• નુકસાન આગળ લઈ જવાની તક મળે છે.
• જૂની કે નવી રજીમ પસંદ કરવાની છૂટ રહે છે.
• દંડ/વ્યાજથી બચી શકાય છે.
• રિફંડ ઝડપથી મળે છે.
• નાણાકીય વિશ્વસનીયતા વધે છે.

અત્યારે પ્રશ્ન માત્ર કાનૂની પાલનનો નથી, પણ નાણાકીય શિસ્ત અને ભવિષ્યની તકો જાળવવાનો છે. ૧૫ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૫ નજીક આવી રહી છે – સમજદારીનું પગલું એક જ છે: સમયસર, સચોટ અને સંપૂર્ણ વિગતો સાથે પોતાનું ઇન્કમ ટેક્સ રિટર્ન ફાઇલ કરો.

(આ લેખ 15 સપ્ટેમ્બર 2025 ના રોજ જાણીતા ગુજરાતી દૈનિક ફૂલછાબની વ્યાપારભૂમિ પૂર્તિમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ છે.)