જી.એસ.ટી. હેઠળ બ્લોક ક્રેડિટસ એટ્લે શું??? આ ક્રેડિટ વેપારીઓને મળી શકે નહીં

વેપારીઓ દ્વારા આ ક્રેદ્ત લેવાની અજાણતા થઈ જતી હોય છે ભૂલ. ભવિષ્યમાં વ્યાજ અને દંડની મોટી જવાબદારી ઊભી થઈ શકે છે!!

-By Bhavya Popat, Advocate & Notary

તા. 26.05.2025: ગુડ્સ અને સર્વિસીસ ટેક્સ લાવવાનો મુખ્ય હેતુ ઇનપુટ ટેક્સ ક્રેડિટ (ITC) નો “સીમલેસ ફ્લો” મળી રહે તે સુનિશ્ચિત કરવાનો છે. જો કે, જી.એસ.ટી. કાયદા હેઠળ ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ મેળવવા અંગે અમુક  ચોક્કસ નિયંત્રણો પણ લાગુ કરવામાં આવ્યા છે. કરદાતાએ પોતાની માલ અને સેવાઓની ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ આ નિયંત્રણોને આધીન લેવાની હોય છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો જી.એસ.ટી. કાયદા હેઠળ અમુક ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ લેવા ઉપર મનાઈ ફરમાવવામાં આવેલ છે જેને ટેકનિકલ ભાષામાં “બ્લોક ક્રેડિટસ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ “બ્લોક ક્રેડિટ્સ” ભલે ધંધા અનુસંધાને વાપરવામાં આવેલ હોય, આમ છતાં આ ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ કોઇ કરદાતાને મળવા પાત્ર થશે નહીં.

આ બ્લોક્ડ ક્રેડિટ્સની યાદી જી.એસ.ટી. કાયદા 2017 ની કલમ 17(5) હેઠળ આપવામાં આવેલ છે. બ્લોક્ડ ક્રેડિટની શ્રેણીઓ નીચે મુજબ છે-

• વ્યક્તિઓના પરિવહન માટેના મોટર વિહીકલ (મોટર કાર, સ્કૂટર વી.) અને તેને લગતા વીમા, સર્વિસિંગ, સમારકામ અને જાળવણી માટેની સેવાઓ. (જહાજો અને વિમાન સહિત) (કલમ 17(5)(a),(aa), (ab))
• ખોરાક અને પીણાં (રેસ્ટોરન્ટ સેવા), આઉટડોર કેટરિંગ, સૌંદર્ય સારવાર (બ્યુટી ટ્રીટમેંટ), આરોગ્ય સેવાઓ વગેરે (કલમ 17(5)(b))
• ક્લબ, આરોગ્ય અને ફિટનેસ સેન્ટરનું સભ્યપદ; (કલમ 17(5)(b))
• કર્મચારીઓને રજા પર મુસાફરી લાભો જેમ કે રજા અથવા ઘર મુસાફરી કન્સેશન (કલમ 17(5)(b))
• “વર્કસ કોન્ટ્રાક્ટ” ની સેવાઓ જ્યારે તે સ્થાવર મિલ્કત સંદર્ભે લેવામાં આવેલ હોય(કલમ 17(5)(c))
• સ્થાવર મિલકતના બાંધકામ માટે માલ અથવા સેવાઓ (પ્લાન્ટ અને મશીનરી સિવાય) (કલમ 17(5)(d))
• જે માલ અથવા સેવાઓ અથવા બંને પર કલમ ​​10 હેઠળ કર ચૂકવવામાં આવ્યો છે; (કલમ ૧૭(૫)(ઈ))
• બિન-નિવાસી કરપાત્ર વ્યક્તિ દ્વારા પ્રાપ્ત થતી વસ્તુઓ અથવા સેવાઓ અથવા બંને, તેના દ્વારા આયાત કરાયેલ માલ સિવાય (કલમ ૧૭(૫)(એફ))
• કરપાત્ર વ્યક્તિ દ્વારા પ્રાપ્ત થતી વસ્તુઓ અથવા સેવાઓ અથવા બંને, જેનો ઉપયોગ કંપની અધિનિયમ, ૨૦૧૩ ની કલમ ૧૩૫ માં ઉલ્લેખિત કોર્પોરેટ સામાજિક જવાબદારી હેઠળ તેની જવાબદારીઓ સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓ માટે થાય છે અથવા તેનો ઉપયોગ કરવાનો હેતુ છે (કલમ ૧૭(૫)(એફએ))
• વ્યક્તિગત વપરાશ માટે ઉપયોગમાં લેવાતી વસ્તુઓ અથવા સેવાઓ અથવા બંને (કલમ ૧૭(૫)(જી))
• ભેટ અથવા મફત નમૂનાઓ દ્વારા ખોવાયેલી, ચોરાયેલી, નાશ પામેલી, લખેલી અથવા નિકાલ કરાયેલી વસ્તુઓ (કલમ ૧૭(૫)(એચ))
• નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૩-૨૪ સુધીના કોઈપણ સમયગાળાના સંદર્ભમાં કલમ ૭૪ ની જોગવાઈઓ અનુસાર ચૂકવવામાં આવેલ કોઈપણ કર (કલમ ૧૭(૫)(આઈ))

વેપારીઓ દ્વારા થતી હોય છે આ સામાન્ય ભૂલો:

જી.એસ.ટી. કાયદામાં ઉપર જણાવેલ ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ બ્લોક હોવા છતાં વેપારીઓ દ્વારા આ પ્રકારની ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ ક્યારેક આ નિયમથી અજાણતા તો ક્યારેક જાણી જોઈને આ ક્રેડિટ લેવામાં આવતી હોય છે. ખાસ કરીને ઘણા વેપારીઓ પોતાના દ્વારા ખરીદવામાં આવતી મોટર કાર, બાઇક તેના પરના ઈન્સ્યોરન્સ, સર્વિસ ખર્ચ વગેરેની ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ ક્લેઇમ કરતાં હોય છે. આવી જ રીતે ક્યારેક ઘણા વેપારીઓ પોતાના ફેમિલ સાથે અથવા બિઝનેસ મિટિંગ માટે થયેલ રેસ્ટોરન્ટ ખર્ચની ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ પણ માંગી લેતા હોય છે. આ ઉપરાંત અમુક વેપારીઓ પોનતા દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલ બ્યુટી ટ્રીટમેન્ટ ખર્ચ ઉપર ચૂકવવામાં આવેલ જી.એસ.ટી. પણ ક્રેડિટ તરીકે બાદ માંગી લેતા હોય છે. જી.એસ.ટી.આર. 3B ના “કૉલમ” જોતાં, આ પ્રકારની ક્રેડિટ કુલ ક્રેડિટનો ભાગ હોય સામાન્ય રીતે જી.એસ.ટી. રિટર્ન ફાઇલ કરનાર ટેક્સ એડવોકેટ્સ, ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ કે ટેક્સ પ્રેકટિશનર્સ જેવા ટેક્સ પ્રોફેશનલ્સને ધ્યાને આવવું શક્ય હોતું નથી. આમ, ટેક્સ પ્રોફેશનલ્સ દ્વારા અજાણતા જ આ ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટનો ક્લેઇમ પોતાના અસીલો માં થઈ જતો હોય છે. આ તકે આ બાબત દરેક વેપારીએ અને એકાઉન્ટન્ટ દ્વારા સમજવી ખાસ જરૂરી છે કે ઉપર જણાવેલ બ્લોક ક્રેડિટ કોઈ પણ સંજોગોમાં મળે નહીં. હા, કાર કે બાઇકના ડીલર હોય અને ખરીદ વેચાણ સંદર્ભે જે ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ તેમણે મળે તે બ્લોક ક્રેડિટમાં આવે નહીં. પરંતુ સામાન્ય વેપારીઓ માટે ઉપર જણાવેલ ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ મળી શકે નહીં.

સામાન્ય ભૂલની અસમાન્ય જવાબદારી!!!

સામાન્ય રીતે વેપારીઓ એવું માનતા હોય છે કે ટેક્સ ઇંવોઇસમાં GST નંબર દર્શાવવામાં આવે, GSTR 2B માં કોઈ રકમ ફલિત થતી હોય તેવી તમામ ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ તેઓ ક્લેઇમ કરી શકે. પરંતુ આ એક ભૂલ ભરેલી માન્યતા છે. ઉપર જણાવેલ “બ્લોક કરવામાં આવેલ ઈન્પુટ ટેક્સ ક્રેડિટ સમાન્યતઃ કોઈ વેપારી ક્લેઇમ કરી શકે નહીં. આ પ્રકારની ક્રેડિટ ક્લેઇમ કરવામાં આવેલ હોય અને જી.એસ.ટી. ડિપાર્ટમેંટ દ્વારા આ પકડી પાડવામાં આવે ત્યારે વેપારી ઉપર ગંભીર આર્થિક જવાબદારી આવી જતી હોય છે. આવા સંજોગોમાં વેપારી 18% લેખે વ્યાજ ભરવા જવાબદાર બની જતાં હોય છે. આ ઉપરાંત ટેક્સની રકમ જેટલો દંડ ભરવાની જવાબદારી પણ અમુક કિસ્સાઓમાં આવી જતી હોય છે. આમ, વેપારીની દ્રષ્ટિએ સામાન્ય લાગતી ભૂલ તેઓને મોટી આર્થિક જવાબદારી સ્વરૂપે સાબિત થઈ શકે છે. આ તકે જરૂરી છે કે વેપારીઓ આ બાબત સમજે અને આ પ્રકારની બ્લોક ક્રેડિટ લેવાથી દૂર રહે.