જી.એસ.ટી. હેઠળ ચાલી રહી છે માફી યોજના. આ યોજનાનો લાભ કેવી રીતે મેળવવા શું કરવું??

-By Bhavya Popat

Dt: 28.02.2025

જી.એસ.ટી. કાયદો તારીખ 01.07.2017 થી લાગુ થયો છે. આ કાયદાની શરૂઆતમાં વેપારીઓ એ અનેક મુશ્કેલીનો સામનો કરેલ હતો. કાયદામાં રહેલ જોગવાઈના અર્થઘટનમાં અનેક વિસંગતતાઑ હતી. જી.એસ.ટી. ના કાયદા, નિયમોમાં અનેક ફેરફારો અવારનવાર કરવામાં આવતા વેપારીઓએ અનેક મુશ્કેલી વેઠી હતી. આ ઉપરાંત અઢળક નોટિફિકેશનો એ વેપારી અને તેમના ટેક્સ કન્સલ્ટન્ટનું જીવન મુશ્કેલ કરી નાંખ્યું હતું.

આ વર્ષોમાં અનેક કરદાતાઓની આકારણી કરવામાં આવી અને આ આકારણીમાં મોટા પ્રમાણમા ટેક્સ, વ્યાજ અને દંડ કરદાતા સામે ડિમાન્ડ ઊભી કરવામાં આવી. કરદાતાઓ-વેપારીઓમાં આ ડિમાન્ડમાંથી મહદ્દ અંશે રાહત આપવા કેન્દ્રિય નાણામંત્રિ નિર્મલા સિથારમણ દ્વારા બજેટ 2024 માં વેપારીઓ માટે માફી યોજના (એમ્નેસ્ટી સ્કીમ) બહાર પાડવામાં આવી. જી.એસ.ટી. કાયદાની કલમ 128A આ સાથે ઉમેરવામાં આવી.

ફાઇનન્સ કેન્દ્રિય માલ અને સેવા કર (CGST) અધિનિયમ, ૨૦૧૭ માં કલમ ૧૨૮A દાખલ કરવાનો હેતુ કરદાતાઓને ચોક્કસ કર માંગણીઓ માટે વ્યાજ, દંડ અથવા બંને માફ કરીને રાહત આપવાનો છે. ૧ નવેમ્બર, ૨૦૨૪ થી અમલમાં આવેલી આ જોગવાઈ ૧ જુલાઈ, ૨૦૧૭ થી ૩૧ માર્ચ, ૨૦૨૦ સુધીના કર સમયગાળાને આવરી લે છે અને સહાયક સૂચનાઓ અને પરિપત્રો સાથે, CGST નિયમો, ૨૦૨૪ ના નિયમ ૧૬૪ દ્વારા લાગુ કરવામાં આવે છે. આ જોગવાઈ પાછળનો ઉદ્દેશ્ય કરદાતાઓ પરનો બોજ ઘટાડવાનો, લાંબા સમયથી પડતર વિવાદોનું નિરાકરણ કરવાનો અને કર પાલન પ્રક્રિયાને સુવ્યવસ્થિત કરવાનો છે.

કલમ 128A ની મુખ્ય જોગવાઈઓ

કલમ 128A એવા ચોક્કસ કિસ્સાઓમાં વ્યાજ અને દંડમાંથી રાહત પૂરી પાડે છે જ્યાં કલમ 73 હેઠળ ડિમાન્ડ ઉભી કરવામાં આવી હોય. આ કલમ કરદાતાઓને દંડ અને વ્યાજના કોઈપણ વધારાના બોજ વિના મુખ્ય કર જવાબદારી ચૂકવીને તેમના બાકી કર વિવાદોને સમાપ્ત કરવાની મંજૂરી આપે છે.

આ યોજના નીચેના કિસ્સાઓમાં લાગુ પડે છે:

જ્યાં કરદાતાને કલમ 73(1) હેઠળ નોટિસ અથવા કલમ 73(3) હેઠળની નોટિસ પ્રાપ્ત થઈ હોય, અને કલમ 73(9) હેઠળ કોઈ નિર્ણય આદેશ જારી કરવામાં આવ્યો ન હોય અથવા તો

જ્યાં કલમ 73(9) હેઠળ આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો હોય પરંતુ કલમ 107(11) અથવા કલમ 108(1) હેઠળ કોઈ આદેશ જારી કરવામાં આવ્યો ન હોય.

જ્યાં કલમ 107(11) અથવા કલમ 108(1) હેઠળ આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો હોય પરંતુ કલમ 113(1) હેઠળ કોઈ આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો ન હોય.

ટૂંકમાં કહીએ તો એવા કિસ્સા કે જ્યાં કરદાતાને નાણાકીય વર્ષ 2017 18 થી માંડીને 2019 20 માટે કલમ 73 હેઠળ કોઈ નોટિસ મળેલ હોય, આ વર્ષો માટે DRC 07 માં આકારણી આદેશ મળેલ હોય તેવા તમામ કિસ્સાને લાગુ પડશે.

જો કરદાતા ઉપરોક્ત શરતો પૂર્ણ કરે છે અને 31 માર્ચ 2025 પહેલાં નોટિસ અથવા આદેશ મુજબ સંપૂર્ણ ટેક્સની રકમ ચૂકવે છે, તો આ નોટિસ અને આદેશમાં લગાવવામાં આવેલ વ્યાજ અને દંડ માફ કરવામાં આવશે. વધુમાં, આવી કર માંગણીઓ સંબંધિત બધી કાર્યવાહી પૂર્ણ થઈ ગઈ હોવાનું માનવામાં આવશે.

ક્યાં કિસ્સામાં કલમ 128A હેઠળની માફી યોજના લાગુ પડતી નથી:

કલમ 128A એવા કિસ્સાઓમાં લાગુ પડતું નથી જ્યાં:

• માંગ ભૂલભરેલા રિફંડથી સંબંધિત હોય.
• નોટિસ કે આદેશ કલમ 74 હેઠળ કરચોરીના આક્ષેપ વાળો હોય.
• કરદાતાએ અપીલ અથવા રિટ અરજી દાખલ કરી હોય જે સમયમર્યાદા પહેલાં પાછી ખેંચી લેવામાં આવી ન હોય.

CGST નિયમો, 2024 ના નિયમ 164 હેઠળ પ્રક્રિયાગત માળખું

કલમ 128A ને અસરકારક રીતે લાગુ કરવા માટે, CGST નિયમો, 2024 માં નિયમ 164 દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો, જે પ્રક્રિયાગત માર્ગદર્શિકાઓ દર્શાવે છે. મુખ્ય પ્રક્રિયાગત આવશ્યકતાઓ છે:

અરજી દાખલ કરવી:

કરદાતાઓએ GST પોર્ટલ દ્વારા ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે અરજી દાખલ કરવી આવશ્યક છે. ફોર્મ GST SPL-01 (જ્યાં કલમ 73 હેઠળ ફક્ત નોટિસ અથવા સ્ટેટમેન્ટ જારી કરવામાં આવ્યું હોય) અથવા ફોર્મ GST SPL-02 (જ્યાં કલમ 73 હેઠળ નિર્ણય આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો હોય).

કર ચુકવણી:

કરદાતાઓએ તેમની અરજી દાખલ કરતા પહેલા ફોર્મ GST DRC03 દ્વારા કર માંગની સંપૂર્ણ ચુકવણીની ખાતરી કરવી આવશ્યક છે. DRC 07 હેઠળ કોઈ માંગણું ઉપસ્થિત થયું હોય તો આ અંગેની ચુકવણી “પેમેન્ટ ટુવર્ડ્સ ડિમાન્ડ” ના વિકલ્પમાંથી કરવા એડવાઈઝરી GSTN દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલ છે.

અપીલ પાછી ખેંચવી:

જો કરદાતાએ કોઈપણ અપીલ અધિકારી, ટ્રિબ્યુનલ અથવા કોર્ટ સમક્ષ અપીલ અથવા રિટ અરજી દાખલ કરી હોય, તો તેમણે માફી માટે અરજી કરતા પહેલા આવી અપીલ પાછી ખેંચી લેવી આવશ્યક છે. માફી અરજી સાથે ઉપાડના આદેશની નકલ સબમિટ કરવી આવશ્યક છે. માફી અરજી સાથે ઉપાડના આદેશની નકલ સબમિટ કરવી આવશ્યક છે.

અરજીઓની પ્રક્રિયા:

કર અધિકારી દ્વારા ઓનલાઈન મળેલ અરજીની ચકાસણી કરવી પડશે અને અરજી સબમિટ કર્યાના ત્રણ મહિનાની અંદર તેને મંજૂર અથવા અસ્વીકાર કરવી પડશે.

જો કરદાતાની અરજી બાબતે અધિકારીને કોઈ પ્રશ્ન હોય તો તેઓ ફોર્મ GST SPL-03 માં નોટિસ જારી કરી શકશે અને કરદાતાઓને ફોર્મ GST SPL-04 નો ઉપયોગ કરીને જવાબ આપવા માટે એક મહિનાનો સમય મળશે.જો અધિકારી સંતુષ્ટ થાય, તો ફોર્મ GST SPL-05 માં આદેશ જારી કરવામાં આવશે, જે કાર્યવાહી પૂર્ણ કરશે.

જો અરજી અયોગ્ય માનવામાં આવશે, તો ફોર્મ GST SPL-07 માં આદેશ જારી કરવામાં આવશે જેમાં માફીની વિનંતીને નકારી કાઢવામાં આવશે.

સૂચના નં. ૨૧/૨૦૨૪ – કર ચુકવણી માટે સમયરેખા

૮ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૪ ના રોજ જાહેરનામું નંબર ૨૧/૨૦૨૪-કેન્દ્રીય કર, કલમ ૧૨૮A હેઠળ કર ચુકવણી કરવા માટેની સમયમર્યાદા પૂરી પાડે છે:

૩૧ માર્ચ, ૨૦૨૫, કલમ ૭૩ હેઠળ માંગ સૂચનાઓ અથવા આદેશો જારી કરવામાં આવ્યા હોય તેવા કિસ્સાઓમાં ચુકવણી માટેની છેલ્લી તારીખ છે. જે કિસ્સાઓમાં શરૂઆતમાં કલમ ૭૪ હેઠળ નોટિસ જારી કરવામાં આવી હતી પરંતુ બાદમાં કલમ ૭૩ હેઠળ ફરીથી નિર્ધારિત કરવામાં આવી હતી, ત્યાં ચુકવણી માટેની અંતિમ તારીખ પુનઃનિર્ધારણ આદેશની તારીખથી છ મહિના છે.

કરદાતાઓને વ્યાજ અને દંડ માફી માટે આ યોજના ખૂબ સારી ગણી શકાય. જો કોઈ કરદાતા સામે નાણાકીય વર્ષ 2017 18 થી માંડી 2019 20 માં કલમ 73 હેઠળ કોઈ ડિમાન્ડ ઊભી થઈ હોય તો આ યોજનાનો અચૂક લાભ લે તે જરૂરી છે.

(આ લેખ જાણીતા ગુજરાતી દૈનિક ફૂલછાબની વ્યાપારભૂમિ પૂર્તિમાં તા. 24.02.2025 ના રોજ પ્રકાશિત થયેલ છે)