Ocean Freight ઉપર જી.એસ.ટી. અંગે તલસ્પર્શી

By Setu Shah

GST Practitioner-Ahmedabad

માલનું આયાત અથવા નિકાસ મુખ્યત્વે બે માર્ગથી થાય છે  પહેલું હવાઈ માર્ગે અને બીજું સમુદ્રી માર્ગે હવાઈમાર્ગને જીએસટીમાં નોટિફિકેશન નંબર 12/2017  તારીખ 28-6-2017 ના સીરીયલ નંબર ૧૯ થી વેરા મુક્તિ આપવામાં આવી છે માટે ચર્ચાનો મુદ્દો ફક્ત સમુદ્રી માર્ગ અને તેના પર લાગતા ભાડા પર રહેશે સમુદ્રી ભાડું જેને અંગ્રેજીમાં OCEAN FRIGHT કહે છે

1. માલનું આયાત મુખ્યત્વે બે કરાર આધારિત હોય છે જેમાં

1.FOB (FREE ON BOARD )

2.CIF (COST,INSURANCE,FRIGHT)

1.1   FOB: ફ્રી ઓન બોર્ડ જેમાં વિદેશી સપ્લાયર માલની ડિલિવરી તેના દેશના ચોક્કસ સ્પોટ એટલે કે બંદર પર પહોંચાડવાની જવાબદારી લે છે,,, ત્યારબાદ માલ ની જવાબદારી આયાત કરવાની રહે છે ,આયાતકાર વિદેશી બંદર પર થી  તે માલ ને તેને અનુકૂળ હોય એવા ભારતના પોર્ટ સુધી લાવવા માટે દેશી અથવા વિદેશી શીપીંગ લાઈન ની સેવા લેશે.

2.1   CIF સીઆઈએફ, insurance અને freight એટલે કે માલની કિંમત વીમો અને ભાડા ની જવાબદારી વિદેશી સપ્લાયર લે છે C&F એટલે કે માલની કિંમત અને ભાડા ની જવાબદારી વિદેશી સપ્લાયર લે છે, અને આયાતકાર ઇન્સ્યોરન્સ ની જવાબદારી લે છે.

સમુદ્રી ભાડા પર જીએસટીની અસર

3.1 FOB: સમુદ્રી ભાડા એ સેવાની આયાત છે કેમકે તે નક્કી કરવા માટે આપણે તેની વ્યાખ્યા આઇ જીએસટી ની કલમ ૨ ની પેટાકલમ (૧૧) માં આપેલી છે તેને ધ્યાને લેવી જોઈએ અને તે મુજબ ગણવી જોઈએ

 સેવાની આયાત નો અર્થ સેવાનો પુરવઠો   જ્યાં

1… સેવાનો  પુરવઠાકાર ભારતની બહાર  સ્થિત છે

2… સેવાનો પુરવઠો પ્રાપ્ત કરનાર ભારતમાં સ્થિત છે અને

3.. સેવાના પુરવઠાનું સ્થળ ભારતમાં છે.

FOB ના કિસ્સામાં જ્યારે વિદેશી સપ્લાયર માલ ને નક્કી કરેલા તેના દેશના પોર્ટ પર પહોંચાડવાની જવાબદારી લે છે, અને જ્યારે તે માલ પહોંચાડે છે ત્યારે તેઓ માની લેવાય કે માલિકી હક તબદીલ એટલે કે ટ્રાન્સફર થયો છે અને લેનાર હવે તે માલ નો માલિક છે,આયાતકાર તે માલ ને તેના અનુકૂળ ભારતના પોર્ટ  પર લાવવા માટે વિદેશી શીપીંગ  લાઈનની સેવા લેશે…….. આ પ્રવૃત્તિ ચોક્કસપણે વ્યાખ્યામાં બંધબેસતી હોવાથી તેને સેવાની આયાત માનવામાં આવશે અને તેના પર લાગુ પડતા દરેક વેરો પણ ભરવો પડશે.

3.2 IGST ની કલમ-૫ની પેટા કલમ 3 અને નોટીફીકેશન નંબર10/2017 IGST તારીખ 28-6-17 ના SR નંબર 10 મુજબ સેવાના પુરવઠા લેનાર પર રિવર્સ ચાર્જ મુજબ વેરાની જવાબદારી રહેશે.

3.3 ઉપરના ખિસ્સામાં ધ્યાન આપવા જેવી બાબત એ છે કે જો વિદેશી  શીપીંગ લાઈન ની સેવા લેવામાં આવે  તોજ સેવાની આયાતની વ્યાખ્યામાં આવે છે, અને   રિવર્સ ચાર્જ મુજબ વેરો ભરવાની જવાબદારી  ખરીદનારની થાય છે …..પણ જો શીપીંગ લાઈન ભારતમાં સ્થિત છે અને આયાતકાર તેની સેવા લે છે  તો ફોરવર્ડ ચાર્જ એટલે કે રાબેતા મુજબ શીપીંગ લાઈન કંપની આયાતકાર પાસે વેરો ઉઘરાવીને ભરવાની જવાબદારી થાય છે.

4..CIF: આ કિસ્સામાં વિદેશી સપ્લાયર ભારતમાં નક્કી કરેલા પોર્ટ  સુધી પહોંચાડવાની જવાબદારી લે છે એટલે જ્યાં સુધી માલ ભારતના બંદર  સુધી પહોંચે નહીં ત્યાં  સુધી માલિકી હક તબદીલ ટ્રાન્સફર થતો નથી. વિદેશી સપ્લાયર શીપીંગ  લાઈન ની સેવા લે છે, માટે તે ઉપરની સેવાની આયાત ની વ્યાખ્યામાં આવતું નથી જેથી આયાતકાર પર વેરો ભરવાની પણ જવાબદારી આવતી નથી.

4.1    જો કે ઉપરના કિસ્સા માં મતભેદના કારણે મામલો હાઇકોર્ટ સુધી પહોંચ્યો તેમાં નામદાર ગુજરાત હાઈકોર્ટ મોહિત મિનરલ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ વિરુદ્ધ ભારત સંઘ SCA નંબર 726-2018-HC-GUJ   માં એવું ઠરાવ્યું કે આયાતકાર સમુદ્રી માલના પરિવહનની સેવા લેનાર ગણી શકાય નહીં, અને વિદેશી સપ્લાયર જે ભારતની બહાર સ્થિત છે ,તેણે શીપીંગ  લાઈન ની સેવા લીધેલી ગણાય તેથી આયાતકાર પાસે વેરાની માંગણી કરી શકાય નહીં કારણ કે તે સેવા ની વ્યાખ્યા માં આવતો નથી.

4.2 વધુમાં કોર્ટે ઠરાવ્યું કે નોટિફિકેશન નંબર 10/2017 ના સીરીયલ નંબર 10 તે આઇ જીએસટી ની કલમ ૫ ની સત્તા બહારનું છે અને આઇ IGST ની કલમ ૧૫ મુજબ આયાતકાર સેવાનું મૂલ્ય નક્કી કરી શકતો નથી જેથી તે ગેરબંધારણીય છે અને આયાતકાર વેરો ભરવા માટે જવાબદાર નથી.

ઉપરની ચર્ચાને ધ્યાનમાં રાખતા આપણે નીચેના તારણ પર આવી શકીએ.

FOB: ના કિસ્સામાં જો કોઈ શીપીંગ લાઇન ભારતમાં સ્થિત છે તો વેરો ભરવાની જવાબદારી શીપીંગ  લાઈન ની થશે અને જો શીપીંગ લાઈન ભારતની બહાર સ્થિત છે તો વેરો ભરવાની જવાબદારી   રિવર્સ ચાર્જ મુજબ આયાતકાર ની રહેશે.

CIF :ના કિસ્સામાં  શીપીંગ લાઈન  ભારત સ્થિત છે તો ભરવાની જવાબદારી શિપિંગ લાઈનની રહેશે અને  શીપીંગ લાઈન ભારત બહાર સ્થિત છે, તો નામદાર ગુજરાત હાઈકોર્ટ ના નિર્ણય મુજબ  આયાતકારને ની વેરો ભરવાની જવાબદારી થશે નહીં.

લેખક અમદાવાદ ખાતે જી.એસ.ટી. કન્સલ્ટન્ટ તરીકે પ્રેક્ટિસ કરે છે. તેઓનો સંપર્ક મોબાઈલ દ્વારા 98250-14397 ઉપર અથવા ઇ મેઈલ દ્વારા

shah_setu14397@rediffmail.com ઉપર અથવા તો તેઓની વેબસાઇટ http://www.shahandco.org/ દ્વારા થઈ શકે છે.